ကမၻာ့ဒုတိယအႀကီးဆုံး cryptocurrency blockchain ျဖစ္တဲ့ Ethereum မွာ -
1. Network Privacy safety
2. Smart Contract safety
3. Consensus safety
4. Scalability
စတဲ့ အဓိက ျပႆနာႀကီး (၄) ရပ္နဲ႔ ႀကဳံေတြ႕လာရတယ္။ Ethereum ေမြးကင္းစတုန္းက ဒီေလာက္ ျပႆနာမရွိေသး။ Ethereum ကြန္ရက္ က်ယ္ျပန္႔လာတာနဲ႔အမွ် ျပႆနာေတြ၊ အားနည္းခ်က္ေတြ ေတြ႕လာရတယ္။ DAO hack ခံရၿပီးတဲ့ေနာက္ပုိင္း ပုိေပၚလြင္လာခဲ့တယ္။ ဒီ ျပႆနာ ၄ ရပ္ထဲမွာ အႀကီးမားဆုံး ျပႆနာက စေကးကုိက္လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္းရွိမႈ (Scalability)။
စေကးကုိက္လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္းရွိမႈ (Scalability)
စနစ္တစ္ခု၊ ကြန္ရက္တစ္ခု၊ လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုထဲမွာ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔တဲ့အလုပ္ေတြကုိ ကုိင္တြယ္ရတဲ့အခါ ၾကန္႔ၾကာမႈမရွိ၊ ထစ္ေငါ့မႈမရွိဘဲ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္းရွိမႈကုိ scalability လုိ႔ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆုိတယ္။ လက္ရွိ Ethereum blockchain မွာ တစ္စကၠန္႔ကုိ ေငြလႊဲေျပာင္းမႈ ၁၅ ခုသာ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္စကၠန္႔မွာ ေငြလႊဲေျပာင္းေနမႈက ေထာင္ေသာင္းမက။ ဒီလုိ ၾကန္႔ၾကာမႈဟာ Chain ေပၚမွာ ခ်ိတ္ဆက္ထားတဲ့ မ်ားျပားလွတဲ့ D-App ေတြအတြက္ အဆင္မေျပႏုိင္၊ အလုပ္မတြင္က်ယ္ႏုိင္ ျဖစ္လာတယ္။ ဒီ ျပႆနာကုိ "Sharding" လုိ႔ေခၚတဲ့ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္မႈပုံစံအသစ္က ေျဖရွင္းေပးႏုိင္မယ္။
အကြဲအစမ်ားလုိ ျဖန္႔ေ၀ျခင္း (Sharding)
မတူညီတဲ့ စၾက၀ဠာအစုအေ၀း ("Universe")ထဲက Blockchain အတြင္းမွာ ေထာင္ေသာင္းမက မ်ားျပားလွတဲ့ လႊဲေျပာင္းမႈ (Transaction) ေတြကုိ ေနရာတစ္ခုစီေပးၿပီး မ်ဥ္းၿပိဳင္အျဖစ္ တစ္ၿပိဳင္တည္း သြားေစႏုိင္တယ္။ ဒီကိစၥမွာ တူညီတဲ့ Chain ေပၚ ေနရာယူၿပီးသြားၾကမယ့္ Transaction ေတြအတြက္ လုံၿခဳံမႈ ညႇိေပးမထားဘူး။ တစ္သတ္မတ္တည္း။ ဒီ universe ေတြဟာ သီးသန္႔ blockchain ေတြမဟုတ္ေပမယ့္ စနစ္အတြင္းပုိင္းခ်ိတ္ဆက္လုပ္ေဆာင္ေနၾကတယ္။ အေရးအႀကီးဆုံးကေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ အမ်ားသေဘာတူညီခ်က္ (consensus) ကုိ ေ၀မွ်ေနၾကတာပဲ။ Sharding ဟာ ေပါင္းစပ္ရအခက္ဆုံး အစိတ္အပုိင္း ၃ ခုျဖစ္တဲ့ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမရွိလြတ္လပ္စြာ ျဖန္႔ေ၀ျခင္း(decentralization)၊ စေကးကုိက္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္စြမ္းရွိမႈ (scalability) နဲ႔ လုံၿခဳံေရး (security) တုိ႔ကုိ ေအာင္ျမင္စြာ ေပါင္းစပ္ေပးႏုိင္တယ္။ Transaction ေတြ အခ်ိန္ေစာင့္ေနစရာမလုိ ခုပုိ႔ခုေရာက္ လုပ္ေဆာင္ေပးႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။
Network privacy safety
Privacy လုံၿခဳံေရးတုိးျမႇင့္ဖုိ႔အတြက္ သိျခင္းသုည သက္ေသခံ (zero knowledge proof) zk-SNARKs ကုိ ေနာက္ဆုံးထုတ္ Ethereum hard fork ျဖစ္တဲ့ Byzantium ထဲမွာ ထည့္သြင္းထုတ္ေဖာ္ေပးခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။
Smart contract safety
Smart contract လုံၿခဳံမႈနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ Ethereum က နည္းလမ္းတက် စစ္ေဆးအတည္ျပဳခ်က္ေတြကုိ အျမဲတေစ ထုတ္ျပန္ေပးပါတယ္။ Python နဲ႔တူတဲ့ Viper programming language သုံးျခင္းဟာ Ethereum application ေတြကုိ လုံၿခဳံမႈပုိရွိေစပါတယ္။
Consensus algorithm safety
Consensus algorithm ဆုိတာ blockchain လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုထဲမွာ ျဖန္႔ေ၀ထားတဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ သုိ႔မဟုတ္ စနစ္ေတြအၾကား တစ္ခုတည္းေသာ ေဒတာတန္ဖုိးအေပၚ သေဘာတူညီခ်က္ရယူတာျဖစ္တယ္။ Consensus အတြက္ ေျဖရွင္းေပးမယ့္သူက Casper ။ Casper ဟာ Ethereum ရဲ႕ လက္ရွိ Proof-of-Work (PoW) protocol ကုိ Proof-of-Stake (PoS) protocol အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေပးတယ္။ Proof-of-Stake ဟာ Ethereum ရဲ႕ Mining Rig ေတြမွာ စြမ္းအင္စားသုံးမႈကုိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏုိင္စြမ္းရွိတယ္။
ဒီ ျပႆနာ ၄ ခုအတြက္ နည္းပညာပုိင္းေတြကုိ Ethereum Blockchain Version 2.0 မွာ ေပါင္းစပ္အဆင့္ျမႇင့္တင္ထားတယ္။ Ethereum v1.0 ကေတာ့ 2014 မွာ က်ဆုံးခဲ့ၿပီး V2.0 က စင္ေပၚေရာက္လာခဲ့တယ္။ Blockchain ကုိ အဆင့္ျမႇင့္တင္မႈ ျပဳလုပ္ၿပီး ထြက္လာမယ့္ Ethereum 2.0 သတင္းေၾကာင့္ Ethereum ေစ်းက်ဆင္းခဲ့ရတယ္။ လူေတြက နားမလည္ၾကေတာ့ သုိ႔ေလာ သုိ႔ေလာနဲ႔ စုိးရိမ္စိတ္၀င္ေနခ်ိန္ မီးေလာင္ရာေလပင့္ ေကာလာဟလေတြေၾကာင့္ ေစ်းက်ဆင္းခဲ့ရတာလည္း ျဖစ္တယ္။ ဒီလုိ ယွဥ္ၿပိဳင္တုိက္ခုိက္သူေတြေၾကာင့္ ေစ်းက်ရတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး Ethereum founder ျဖစ္သူ ဗစ္တလစ္ ဘုတရင္ (Vitalik Buterin) က စုိးရိမ္မႈမျဖစ္ပါဘူး။ သူက - "Ethereum ကုိ သတ္မယ့္သူဟာ Ethereum ပါ၊ တရုတ္ Ethereum လည္း Ethereum ပါပဲ၊ တုိင္၀မ္ Ethereum လည္း Ethereum ပါပဲ၊ Ethereum 2.0 ဟာလည္း Ethereum ပါပဲ " လုိ႔ 2017 ခုႏွစ္ ႏုိ၀င္ဘာ 25 ရက္ေန႔က တုိင္၀မ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ Beyond Bolck 2017 ေတြ႕ဆုံေဆြးေႏြးပြဲမွာ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
Ethereum လုိ ျပႆနာကုိ Bitcoin က မ်ားစြာ ႀကဳံခဲ့ရၿပီးပါၿပီ။ Bitcoin hard fork ေတြ၊ Bitcoin 2.0, 2.2 ေတြထိ အဆင့္ျမႇင့္တင္ခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ Transaction time ၾကာလြန္းတဲ့ျပႆနာကုိ Lightning network နည္းပညာနဲ႔ ျမႇင့္တင္ခဲ့ၿပီးလုိ႔ ယခင္ထက္ ပုိမုိ ျမန္ဆန္လာခဲ့ၿပီ။ Ethereum 2.0 ဟာလည္း Bitcoin Lightning Network လုိမ်ဳိး Ethereum ကုိ ပုိမုိျမန္ဆန္ေစၿပီး စြမ္းေဆာင္ရည္ ပုိမုိျမင့္မားလာေစပါလိမ့္မယ္။
===================================
[Unicode]
Ethereum 2.0 (Next Generation Version of Ethereum)
ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး cryptocurrency blockchain ဖြစ်တဲ့ Ethereum မှာ -
1. Network Privacy safety
2. Smart Contract safety
3. Consensus safety
4. Scalability
စတဲ့ အဓိက ပြဿနာကြီး (၄) ရပ်နဲ့ ကြုံတွေ့လာရတယ်။ Ethereum မွေးကင်းစတုန်းက ဒီလောက် ပြဿနာမရှိသေး။ Ethereum ကွန်ရက် ကျယ်ပြန့်လာတာနဲ့အမျှ ပြဿနာတွေ၊ အားနည်းချက်တွေ တွေ့လာရတယ်။ DAO hack ခံရပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း ပိုပေါ်လွင်လာခဲ့တယ်။ ဒီ ပြဿနာ ၄ ရပ်ထဲမှာ အကြီးမားဆုံး ပြဿနာက စကေးကိုက်လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိမှု (Scalability)။
စကေးကိုက်လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိမှု (Scalability)
စနစ်တစ်ခု၊ ကွန်ရက်တစ်ခု၊ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုထဲမှာ ကြီးမားကျယ်ပြန့်တဲ့အလုပ်တွေကို ကိုင်တွယ်ရတဲ့အခါ ကြန့်ကြာမှုမရှိ၊ ထစ်ငေါ့မှုမရှိဘဲ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိမှုကို scalability လို့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုတယ်။ လက်ရှိ Ethereum blockchain မှာ တစ်စက္ကန့်ကို ငွေလွှဲပြောင်းမှု ၁၅ ခုသာ လုပ်ဆောင်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်စက္ကန့်မှာ ငွေလွှဲပြောင်းနေမှုက ထောင်သောင်းမက။ ဒီလို ကြန့်ကြာမှုဟာ Chain ပေါ်မှာ ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ များပြားလှတဲ့ D-App တွေအတွက် အဆင်မပြေနိုင်၊ အလုပ်မတွင်ကျယ်နိုင် ဖြစ်လာတယ်။ ဒီ ပြဿနာကို "Sharding" လို့ခေါ်တဲ့ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုပုံစံအသစ်က ဖြေရှင်းပေးနိုင်မယ်။
အကွဲအစများလို ဖြန့်ဝေခြင်း (Sharding)
မတူညီတဲ့ စကြဝဠာအစုအဝေး ("Universe")ထဲက Blockchain အတွင်းမှာ ထောင်သောင်းမက များပြားလှတဲ့ လွှဲပြောင်းမှု (Transaction) တွေကို နေရာတစ်ခုစီပေးပြီး မျဉ်းပြိုင်အဖြစ် တစ်ပြိုင်တည်း သွားစေနိုင်တယ်။ ဒီကိစ္စမှာ တူညီတဲ့ Chain ပေါ် နေရာယူပြီးသွားကြမယ့် Transaction တွေအတွက် လုံခြုံမှု ညှိပေးမထားဘူး။ တစ်သတ်မတ်တည်း။ ဒီ universe တွေဟာ သီးသန့် blockchain တွေမဟုတ်ပေမယ့် စနစ်အတွင်းပိုင်းချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင်နေကြတယ်။ အရေးအကြီးဆုံးကတော့ သူတို့ရဲ့ အများသဘောတူညီချက် (consensus) ကို ဝေမျှနေကြတာပဲ။ Sharding ဟာ ပေါင်းစပ်ရအခက်ဆုံး အစိတ်အပိုင်း ၃ ခုဖြစ်တဲ့ ထိန်းချုပ်မှုမရှိလွတ်လပ်စွာ ဖြန့်ဝေခြင်း(decentralization)၊ စကေးကိုက်လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိမှု (scalability) နဲ့ လုံခြုံရေး (security) တို့ကို အောင်မြင်စွာ ပေါင်းစပ်ပေးနိုင်တယ်။ Transaction တွေ အချိန်စောင့်နေစရာမလို ခုပို့ခုရောက် လုပ်ဆောင်ပေးနိုင်စွမ်းရှိတယ်။
Network privacy safety
Privacy လုံခြုံရေးတိုးမြှင့်ဖို့အတွက် သိခြင်းသုည သက်သေခံ (zero knowledge proof) zk-SNARKs ကို နောက်ဆုံးထုတ် Ethereum hard fork ဖြစ်တဲ့ Byzantium ထဲမှာ ထည့်သွင်းထုတ်ဖော်ပေးခဲ့ပြီးဖြစ်တယ်။
Smart contract safety
Smart contract လုံခြုံမှုနဲ့ပတ်သက်လို့ Ethereum က နည်းလမ်းတကျ စစ်ဆေးအတည်ပြုချက်တွေကို အမြဲတစေ ထုတ်ပြန်ပေးပါတယ်။ Python နဲ့တူတဲ့ Viper programming language သုံးခြင်းဟာ Ethereum application တွေကို လုံခြုံမှုပိုရှိစေပါတယ်။
Consensus algorithm safety
Consensus algorithm ဆိုတာ blockchain လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုထဲမှာ ဖြန့်ဝေထားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေ သို့မဟုတ် စနစ်တွေအကြား တစ်ခုတည်းသော ဒေတာတန်ဖိုးအပေါ် သဘောတူညီချက်ရယူတာဖြစ်တယ်။ Consensus အတွက် ဖြေရှင်းပေးမယ့်သူက Casper ။ Casper ဟာ Ethereum ရဲ့ လက်ရှိ Proof-of-Work (PoW) protocol ကို Proof-of-Stake (PoS) protocol အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးတယ်။ Proof-of-Stake ဟာ Ethereum ရဲ့ Mining Rig တွေမှာ စွမ်းအင်စားသုံးမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်စွမ်းရှိတယ်။
ဒီ ပြဿနာ ၄ ခုအတွက် နည်းပညာပိုင်းတွေကို Ethereum Blockchain Version 2.0 မှာ ပေါင်းစပ်အဆင့်မြှင့်တင်ထားတယ်။ Ethereum v1.0 ကတော့ 2014 မှာ ကျဆုံးခဲ့ပြီး V2.0 က စင်ပေါ်ရောက်လာခဲ့တယ်။ Blockchain ကို အဆင့်မြှင့်တင်မှု ပြုလုပ်ပြီး ထွက်လာမယ့် Ethereum 2.0 သတင်းကြောင့် Ethereum ဈေးကျဆင်းခဲ့ရတယ်။ လူတွေက နားမလည်ကြတော့ သို့လော သို့လောနဲ့ စိုးရိမ်စိတ်ဝင်နေချိန် မီးလောင်ရာလေပင့် ကောလာဟလတွေကြောင့် ဈေးကျဆင်းခဲ့ရတာလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒီလို ယှဉ်ပြိုင်တိုက်ခိုက်သူတွေကြောင့် ဈေးကျရတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး Ethereum founder ဖြစ်သူ ဗစ်တလစ် ဘုတရင် (Vitalik Buterin) က စိုးရိမ်မှုမဖြစ်ပါဘူး။ သူက - "Ethereum ကို သတ်မယ့်သူက Ethereum ပါ၊ တရုတ် Ethereum လည်း Ethereum ပါပဲ၊ တိုင်ဝမ် Ethereum လည်း Ethereum ပါပဲ၊ Ethereum 2.0 ဟာလည်း Ethereum ပါပဲ " လို့ 2017 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ 25 ရက်နေ့က တိုင်ဝမ်မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ Beyond Bolck 2017 တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲမှာ ပြောခဲ့ပါတယ်။
Ethereum လို ပြဿနာကို Bitcoin က များစွာ ကြုံခဲ့ရပြီးပါပြီ။ Bitcoin hard fork တွေ၊ Bitcoin 2.0, 2.2 တွေထိ အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့ပြီးပါပြီ။ Transaction time ကြာလွန်းတဲ့ပြဿနာကို Lightning network နည်းပညာနဲ့ မြှင့်တင်ခဲ့ပြီးလို့ ယခင်ထက် ပိုမို မြန်ဆန်လာခဲ့ပြီ။ Ethereum 2.0 ဟာလည်း Bitcoin Lightning Network လိုမျိုး Ethereum ကို ပိုမိုမြန်ဆန်စေပြီး စွမ်းဆောင်ရည် ပိုမိုမြင့်မားလာစေပါလိမ့်မယ်။
__________________________________________
